Τα προβλήματα και οι στόχοι της ευρωπαϊκής οικογένειας για την προώθηση κοινής πολιτικής και αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Γεωπόνου – Ιχθυολόγου PhD
Τα τελευταία 30 χρόνια έχει επιτευχθεί μεγάλη πρόοδος στην καθιέρωση ενός κατανοητού συστήματος περιβαλλοντικού ελέγχου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δράση ξεκίνησε το 1972 με την εκπόνηση πέντε έως τώρα προγραμμάτων δράσης που στόχευαν στην προσέγγιση και τη λύση των οικολογικών προβλημάτων αλλά και την προστασία των πολιτών της Ένωσης από τους κινδύνους που απειλούν το περιβάλλον τους. Αυτό ήταν και το σκεπτικό μέσα από το οποίο δημιουργήθηκε το 1973, η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών. Κύριος ρόλος της Διεύθυνσης αυτής είναι ο καθορισμός νέας περιβαλλοντικής πολιτικής και η διασφάλιση της εφαρμογής των αποφάσεων που έχουν ληφθεί από τα κράτη μέλη. Για δεύτερη φορά από τη δημιουργία της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος έχει οριστεί έλληνας Επίτροπος, μετά τον κ. Ι. Παλαιοκρασσά (1992-1994), ο κ. Σταύρος Δήμας ο οποίος διαδέχθηκε τη δραστήρια Σουηδή επίτροπο Margot Wallstrφm.
Βασικές αρχές λειτουργίας της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος είναι:
• Να διατηρήσει και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής μέσω ενός υψηλού επιπέδου προστασίας των φυσικών πηγών, της αποτελεσματικής διαχείρισής τους, καθώς και την εφαρμογή της Κοινοτικής νομοθεσίας.
• Να εξασφαλίσει ικανοποιητική τροφοδοσία της παραγωγής, της κατανάλωσης και τη λήψη μέτρων διαχείρισης των αποβλήτων.
• Να εμπλέξει το ενδιαφέρον για το περιβάλλον και σε άλλες πολιτικές δράσεις της Ε.Ε.
• Να προάγει την ανάπτυξη στην Ε.Ε. η οποία θα λαμβάνει υπ’ όψη της τόσο τις παρούσες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανάγκες των πολιτών όσο και αυτές των μελλοντικών γενεών.
• Να κατευθύνει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση των κλιματολογικών αλλαγών και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας παγκοσμίως. • Να διασφαλίσει ότι όλες οι πολιτικές και τα μέτρα για τα παραπάνω ζητήματα βασίζονται σε μια πολύπλευρη προσέγγιση στην οποία όλοι οι εμπλεκόμενοι συνεργάζονται με αποδοτικό τρόπο.
Στα πλαίσια των δράσεων της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος, προτάθηκε το 2001 η εκπόνηση του έκτου προγράμματος δράσης με βάθος χρόνου πραγματοποίησης το 2010. Τα ζητήματα με τα οποία ασχολείται το πρόγραμμα αυτό είναι δύσκολα και επίμονα περιβαλλοντικά προβλήματα όπως η αλλαγή του κλίματος, η διατήρηση της βιοποικιλότητας, το περιβάλλον και η υγεία σε σχέση με την ποιότητα ζωής και τέλος οι φυσικές πηγές και η διαχείριση των αποβλήτων.
Στρατηγικές κινήσεις
Για την προσέγγιση αυτών των προβλημάτων, η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος έχει θέσει πέντε κύριους στρατηγικούς τρόπους δράσης:
• Τη βελτίωση της εφαρμογή της υπάρχουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
• Την προώθηση του ενδιαφέροντος για το περιβάλλον και σε χώρους άλλων πολιτικών σχεδίων δράσης.
• Την προσέγγιση και την εξεύρεση λύσεων με συνεργασία επιχειρήσεων και καταναλωτών.
• Τη διασφάλιση ευκολότερης πρόσβασης των πολιτών σε πληροφορίες σχετικές με το περιβάλλον.
• Την ανάπτυξη μιας φιλοπεριβαλλοντικής συμπεριφοράς κατά το σχεδιασμό της χρήσης της γης.
Το έκτο αυτό πρόγραμμα στοχεύει μακρύτερα απ’ ότι τα προηγούμενα, έχοντας μια καλύτερη στρατηγική προσέγγιση, ζητώντας την ενεργή δραστηριοποίηση και ανάμειξη όλων των μερών της κοινωνίας στην αναζήτηση των εφικτών λύσεων για τα περιβαλλοντικά προβλήματα, με κυρίαρχο σκοπό την ανάπτυξη στρατηγικής για μια βιώσιμη ανάπτυξη.
Κατά το προηγούμενο έτος, έχουν λάβει χώρα διάφορα σημαντικά γεγονότα στην Ε.Ε. τα οποία θα επηρεάσουν τις σχετικές με το περιβάλλον δράσεις. Τέτοια είναι η διεύρυνση της Ε.Ε. η οποία έχει επίπτωση στη μελλοντική πολιτική μια και τα νέα κράτη μέλη πρέπει να ενσωματώσουν την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική, οι εξελίξεις για τις στρατηγικές που θα πρέπει να ακολουθηθούν μετά το 2012 για τις κλιματικές αλλαγές κ.ά.
Μακροπρόθεσμο σχέδιο
Η τρέχουσα κατάσταση καθώς και οι μελλοντικές δράσεις για τρία από τα βασικά αντικείμενα αυτού του έκτου προγράμματος της Ε.Ε. μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω:
1) Κλιματικές αλλαγές
Η προσχώρηση της Ρωσίας στο πρωτόκολλο του Κιότο θέτει ως δεδομένο ότι θα υπάρξει ανάληψη δράσεων από πλευράς της μέσα στο 2005 για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζεται για το μεγαλύτερο σχήμα δράσεων που έχει υπάρξει ποτέ για τη μείωση των αερίων, που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, με την υιοθέτηση κανονισμών και παρακολούθησης των αποτελεσμάτων. Το σχήμα αυτό το οποίο θα επιτρέψει τη μείωση των εκπομπών των αερίων με το μικρότερο κόστος, άρχισε να λειτουργεί την 1η Ιανουαρίου 2005.
Για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεχίζει να προωθεί την ενσωμάτωση των φιλοπεριβαλλοντικών απόψεων σε πολιτικές άλλων ζητημάτων, ιδίως των μεταφορών και της ανάπτυξης. Έχει επίσης διατυπώσει τρεις νέες θέσεις για να προωθήσει την πιο αποδοτική ενεργειακή κατανάλωση.
Οι τελευταίες πληροφορίες για την εκπομπή αερίων, υπεύθυνων για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, δείχνουν μια μικρή μείωση των εκπεμπόμενων ποσοτήτων, αλλά όχι τόση ώστε να θέσει την Ε.Ε. σε πορεία που συμβαδίζει με τους στόχους του πρωτοκόλλου του Κιότο. Συγκεκριμένα 12 από τα 25 κράτη μέλη παρουσιάζουν εκπομπές αυτών των αερίων πάνω από το συμφωνημένο όριο. Σημαντική προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί στην εκπομπή των επιβλαβών αερίων από τις μεταφορές, από τις οποίες εμφανίζεται μια αυξητική τάση, φτάνοντας σχεδόν 22% πάνω από τα επίπεδα του 1990 για τα κράτη της Ευρώπης των 15.
Νέα ευρήματα έχουν προκύψει επίσης κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους σχετικά με το κόστος της ανικανότητας ελέγχου των κλιματικών αλλαγών. Ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως το κύμα καύσωνα το καλοκαίρι του 2003, εκτιμάται ότι θα γίνουν πιο συχνά και μέχρι το 2050 οι κλιματικές αλλαγές μπορεί να οδηγήσουν το 15% με 37% των ειδών των ζώων προς την εξαφάνιση. Οι πάγοι λιώνουν με επιπτώσεις στο διαθέσιμο πόσιμο νερό, στην υδροηλεκτρική ενέργεια που παράγεται στην Ευρώπη και στον τουρισμό σε περιοχές όπως οι Άλπεις. Όλα αυτά συντελούν στην αύξηση του κόστους ασφάλισης καθώς και σε ζημίες οι οποίες δεν καλύπτονται ασφαλιστικά. Εκτιμάται ότι οι οικονομικές απώλειες στην Ε.Ε. λόγω των κλιματικών αλλαγών έχουν αυξηθεί, κατά τα τελευταία 20 χρόνια, από τα 5 εκατομμύρια δολάρια στα 11 εκατομμύρια, σε ετήσια βάση.
Οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις κλιματικές αλλαγές για το 2005 συνοψίζονται στην:
• Καθοδήγηση για την υλοποίηση των αποφάσεων του πρωτοκόλλου του Κιότο.
• Έναρξη συνομιλιών για την παγκόσμια μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και των μετρήσεων για μετά το 2012.
• Προετοιμασία για τις αναπόφευκτες κλιματικές αλλαγές.
2) Βιοποικιλότητα
Η εγκαθίδρυση του Δικτύου Natura 2000 στις προστατευόμενες περιοχές της Ευρώπης των 15 έχει ουσιαστικά ενισχυθεί με την υιοθέτηση του καταλόγου περιοχών του Ατλαντικού και της Ηπειρωτικής Ευρώπης και οι αποφάσεις για την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου αναμένονται στις αρχές του 2005. Οι επιλεγμένες περιοχές «Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος» καλύπτουν μέχρι στιγμής το 17% της Ευρώπης των 15. Η πρόσφατη διεύρυνση έφερε νέες προκλήσεις σχετικά με το θέμα της διατήρησης της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων και νέων γεωγραφικών περιοχών. Επιπροσθέτως, νέες ευκαιρίες συν-χρηματοδότησης έχουν συμπεριληφθεί για την ανάπτυξη της υπαίθρου για το 2007-2013.
Κατά τη συνάντηση για τη βιοποικιλότητα στην Ιρλανδία το Μάιο του 2004 διαφάνηκαν τα μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν για να περιοριστεί η απώλεια της βιοποικιλότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η συνάντηση στο Bergen op Zoom το Νοέμβριο του 2004 έθεσε νέες προτεραιότητες για τη διατήρηση των ειδών των πτηνών.
Έχουν υπάρξει επίσης νέες προτάσεις για την ανάπτυξη της υπαίθρου, θέτοντας υψηλής προτεραιότητας φιλοπεριβαλοντικές αγροτικές δράσεις.
Σε διεθνές επίπεδο, το 2004 χαρακτηρίστηκε από πολλές σοβαρές αποφάσεις παγκόσμιας δράσης για τη μείωση της απώλειας της βιοποικιλότητας, όπως ένα νέο πρόγραμμα που θα καθορίσει τα εθνικά και τα περιφερειακά συστήματα σε προστατευόμενες περιοχές στην ξηρά μέχρι το 2010 και στη θάλασσα μέχρι το 2012, τον καθορισμό των μηχανισμών που πρέπει να ισχύουν για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς και την ενίσχυση των ελέγχων στο εμπόριο των απειλούμενων ειδών (συνθήκη CITES).
Νέες μελέτες έχουν δείξει ότι τα μισά από τα 5.743 γνωστά ως τώρα είδη αμφίβιων βρίσκονται σε μείωση και πως το ένα τρίτο εξ αυτών υπό εξαφάνιση, ενώ το 43% των ειδών των πτηνών της Ευρώπης βρίσκονται πλέον υπό καθεστώς διατήρησης.
Στη θάλασσα, η υπερεκμετάλλευση παραμένει ως πρόβλημα και η αποκατάσταση κάποιων από τα απειλούμενα αποθέματα θαλασσίων ειδών αποδεικνύεται δυσκολότερη από ότι αναμένονταν.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να στηρίζει την καθιέρωση του δικτύου Natura 2000 και την επέκτασή του στα νέα κράτη μέλη, όπως επίσης και στο θαλάσσιο περιβάλλον, ενώ στον τομέα των οικονομικών ενισχύσεων για τα έτη 2007-2013 θα συνεχίσει να προτρέπει για τη συν-χρηματοδότηση του Natura 2000 με σκοπό την κινητοποίηση των απαραίτητων πόρων μεταξύ των κρατών μελών. Ταυτόχρονα, θα προάγει τα Σχέδια Δράσης και για την Οικολογική Γεωργία.
Στην ενότητα της στρατηγικής για τις θάλασσες θα προταθεί ένα πλαίσιο για την καθιέρωση μιας προσέγγισης οικολογικής βάσης για τη διαχείριση των θαλασσών και των ωκεανών.
3) Περιβάλλον και Υγεία
Τα Σχέδια Δράσης για το περιβάλλον και την υγεία σχεδιάστηκαν για να καλυφθούν κενά, εντοπίζοντας κρίσιμα θέματα και βελτιώνοντας την ανταλλαγή πληροφοριών.
Διαπιστώθηκε μέσα στο τελευταίο έτος, ότι το 2% με 8% των ασθενειών στην Ευρώπη των 25 αποδίδονται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και κυρίως στη ρύπανση του αέρα και στο θόρυβο λόγω των μεταφορών. Πολλά ακόμη πρέπει να εξακριβωθούν για βλάβες που προκαλούνται στην υγεία και οφείλονται στην υπερ-έκθεση σε ρυπαντές της ατμόσφαιρας όπως το όζον και σε επικίνδυνα επίπεδα του ψευδαργύρου στα θαλασσινά.
Η Ε.Ε. επενδύει πολλά στην έρευνα για την κατανόηση των επιπτώσεων στην υγεία των βαρέων μετάλλων, των διοξινών σε σχέση με τις ορμονικές δυσλειτουργίες, το άσθμα και τις αλλεργίες. Αλλά μια και γενικά δεν ακολουθείται η ίδια μεθοδολογική προσέγγιση, τα αποτελέσματα είναι δύσκολα αξιοποιήσιμα.
Η περιβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε. τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο κινείται στο πλαίσιο των αποφάσεων που έχουν ληφθεί στη Λισαβόνα το 2000, μέσω μιας βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και της μακροχρόνιας ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Το έκτο πρόγραμμα περιβαλλοντικής δράσης της Ε.Ε. θέτει ένα σταθερό πλαίσιο έως το 2012 με μακροχρόνιες ή βραχυχρόνιες δράσεις, προωθώντας παράλληλα και διεθνείς συνεργασίες για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Για την αποδοτικότητα αυτών των λύσεων βασικό ρόλο θα διαδραματίσουν η καθιέρωση και η εφαρμογή των υφισταμένων πολιτικών αποφάσεων και της νομοθεσίας των κρατών-μελών.
Πηγές:
– Information on E.U. environmental policy. European Commission.
– 2004 Environmental Policy Review. Commission of the European Communities.
