Οι μεγάλες ποιοτικές εταιρίες μαχαιριών (Fallkniven, Buck, Gerber, Cold Steel και πολλές άλλες) αλλά και τα χειροποίητα custom μαχαίρια που κατασκευάστηκαν σε μεγάλους αριθμούς στην Ευρώπη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, είχαν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών ιδιωτικών συλλογών. Η γνώση για την ιστορία του μαχαιριού και τα μυστικά της κατασκευής του, διεύρυνε περαιτέρω τη διάθεση πολλών Ευρωπαίων και Αμερικανών να συλλέξουν μαχαίρια. Οι τύποι των συλλογών που συναντά κανείς στον κόσμο του μαχαιριού είναι αμέτρητοι. Συνάντησα κάποτε έναν κυνηγό από την Κω, επώνυμο, που ένα ταξίδι του στη Φιλανδία τον έφερε τυχαία σε επαφή με μια εταιρία μαχαιριών, συμπάθησε ένα μαχαίρι της εταιρίας αυτής, γνωρίστηκε με κάποιους από τους συντελεστές της εταιρίας και από τότε έχει κάνει μια πολύ μεγάλη συλλογή μόνο με μαχαίρια της συγκεκριμένης φίρμας.
Άλλοι πάλι συλλέγουν ένα μαχαίρι από κάθε κατασκευαστή, εκείνο που βρίσκεται πιο κοντά στο προσωπικό τους γούστο, προσπαθώντας να έχουν στη συλλογή τους αντικείμενα όσο περισσότερων κατασκευαστών γίνεται. Κάποιοι άλλοι έχουν αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στα παλιά μαχαίρια, συλλέγοντας παλιά ασιατικά, βαλκανικά, ή σκανδιναβικά μαχαίρια κατ’ αποκλειστικότητα. Το βέβαιο είναι ότι όλοι αυτοί ξεκίνησαν αγοράζοντας κάποια στιγμή φτηνά μαχαίρια που τους έκαναν εντύπωση και τους άρεσαν πολύ και βρέθηκαν στο τέλος «συλλέκτες» χωρίς να το συνειδητοποιήσουν, έχοντας στην κατοχή τους έναν ήδη μεγάλο αριθμό διαφορετικών μαχαιριών.
Συνήθως η πορεία κάποιου που θα αγαπήσει το κυνηγετικό μαχαίρι και θα ξεκινήσει να αγοράζει φτηνά μαχαίρια που του κέντρισαν το ενδιαφέρον, είναι προδιαγεγραμμένη. Σταδιακά θα περάσει από φτηνά, συχνά ανώνυμα μαχαίρια, σε μαχαίρια εταιριών μαζικής παραγωγής. Παράλληλα θα αρχίσει να αποζητάει βιβλιογραφία γύρω από τα μαχαίρια και θα αποκτήσει σταδιακά κριτήρια αξιολόγησης των μαχαιριών που συνδυαζόμενα με το προσωπικό του γούστο θα τον οδηγήσουν σε πιο ακριβές εταιρίες ποιοτικών μαχαιριών. Η Buck, η Aitor, η Fallkniven, η Cold Steel, η Khris Reeve, η Puma και άλλες ποιοτικές εταιρίες είναι βέβαιο ότι θα εξεταστούν προσεκτικά από αυτόν και κάποιες κατασκευές τους θα μπουν στη συλλογή του. Από κει και πέρα θα περάσει στο κατ’ εξοχήν συλλεκτικό μαχαίρι, ασχολούμενος με τους πανάκριβους και εξαιρετικά ποιοτικούς τεχνίτες χειροποίητων μαχαιριών. Και εκεί ανοίγεται ένας καινούργιος κόσμος, ατελείωτος για το συλλέκτη των μαχαιριών.
Εγκαταλείποντας τον υπερκαταναλωτισμό συνήθως ο συλλέκτης σ’ αυτή τη φάση αρχίζει να συλλέγει (λόγω του υψηλού κόστους κτήσης τους) και φωτογραφίες μαχαιριών που θα ήθελε να αποκτήσει αλλά δεν μπορεί. Διαβάζει περισσότερο, μελετάει την ιστορία των κατασκευαστών, τις προδιαγραφές των μαχαιριών τους, την τεχνοτροπία τους. Αρχίζει να ενδιαφέρεται για τον τρόπο κατεργασίας των μαχαιριών. Μαθαίνει ότι οι μεγάλοι κατασκευαστές δεν διακρίθηκαν όλοι για το ίδιο πράγμα. Κάποιοι κατάφεραν να αποκτήσουν ένα πολύ μεγάλο όνομα επειδή ήταν οι πρωτοπόροι του χειροποίητου μαχαιριού, άσχετα αν σε ποιότητα και σε εφευρετικότητα σχεδίων ξεπεράστηκαν γρήγορα και κατά πολύ από μεταγενέστερους. Άλλοι ασχολήθηκαν με την κατασκευή μαχαιριών μόνο με αποκοπή (χωρίς σφυρηλάτηση) κάνοντας δηλαδή την εύκολη μόνο δουλειά της κατασκευής μιας λάμας, αλλά την έκαναν με τέτοια δεξιοτεχνία και έφτασαν τις κατασκευές τους σε τέτοια επίπεδα τελειότητας που κατάφεραν να καταξιωθούν παγκοσμίως. Κάποιοι άλλοι μετατράπηκαν σταδιακά στους μεγαλύτερους σφυρηλάτες και κατασκευαστές δαμασκηνών λαμών, δίνοντας ποιοτικά μαχαίρια που θα μείνουν στην ιστορία. Τέλος κάποιοι άλλοι, όσο και αν αυτό φαίνεται παράδοξο, ειδικευτήκαν και ασχολήθηκαν κυρίως με το τέλειο φινίρισμα των κατασκευών τους, με αποτέλεσμα να αποκτήσουν τεράστια φήμη, κυρίως για την τελειότητα που δίνει το γυάλισμα της λάμας τους και η εξαιρετική επιλογή και εφαρμογή των υλικών που συνθέτουν ολόκληρο το μαχαίρι.
Στην Ιταλία για παράδειγμα, μία χώρα που το μαχαίρι έχει περίπου τρεις δεκαετίες ζωής (αναφέρομαι στο καθαρόαιμο συλλεκτικό μαχαίρι) και που δραστηριοποιούνται 650 περίπου δεξιοτέχνες κατασκευαστές χειροποίητου μαχαιριού, πρυτανεύουν τρία μεγάλα ονόματα: ο Santino Ballestra, ο Sinibaldi και ο Pachi. Ο Santino Ballestra θα μείνει στην ιστορία ως ο σφυρηλάτης εκείνος που επαναπροσδιόρισε τις σωστές θερμοκρασίες σφυρηλάτησης του δαμασκηνού ατσαλιού και κατασκεύασε τις περίφημες λάμες με «δαμασκηνό βρασμού» σε απλή, συμβατική μορφή, σε μορφή περιστρεφόμενου δαμασκηνού (twist ή ritorto ιταλιστί) και σε μορφή σάντουιτς με σκληρό ατσάλι στο κέντρο (τύπου san mai). Ο Sinibaldi θα μείνει στην ιστορία ως ο μαθητής εκείνος του Santino Ballestra που κατασκεύασε τα πιο καλοφινιρισμένα (κυρίως fighter) μαχαίρια στην Ευρώπη και ενδεχομένως στον κόσμο. Ο ίδιος ο δάσκαλός του, ο Santino Ballestra, ομολόγησε ότι σε φινίρισμα και κόψη δεν μπορεί κανένας σήμερα να τον ανταγωνιστεί. Τέλος ο μεγάλος Pachi, θα μείνει στην ιστορία ως ο κατασκευαστής εκείνος που δουλεύοντας κυρίως με αποκοπή (αποφεύγοντας δηλαδή τη σφυρηλάτηση) είχε τη γνώση και την εμπειρία της επιλογής υλικών, το μοναδικό design και την εκπληκτική δεξιοτεχνία να κατασκευάζει μαχαίρια ύψιστης ποιότητας που πληρώθηκαν κατά καιρούς σε αστρονομικά ποσά από Αμερικανούς και Ευρωπαίους συλλέκτες.
Ξεκινώντας κανείς τη διαδρομή του στο χώρο του απολύτως χειροποίητου μαχαιριού, χάνεται ανάμεσα σε ονόματα, βιογραφικά κατασκευαστών και απίστευτες φωτογραφίες κομψοτεχνημάτων. Όμως εντυπωσιάζεται παράλληλα από τη διάδοση που γνώρισε το συλλεκτικό μαχαίρι σε συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη. Όπως οι μητροπόλεις των οπλοκατασκευών είναι συγκεκριμένες στην Ευρώπη, έτσι και οι χώρες που ανέπτυξαν το ποιοτικό μαχαίρι είναι επίσης λίγες και γνωστές. Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ισπανία και η Νορβηγία είναι από τη δυτική Ευρώπη οι γνωστότερες μητροπόλεις των χειροποίητων μαχαιριών, συμπληρώνοντας το ευρωπαϊκό παζλ του ποιοτικού μαχαιριού με την Ρωσία και τα περίφημα μαχαίρια της. Υπερατλαντικά τώρα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι πολύ δύσκολο να αναφερθεί κανείς σε κάποιον κορυφαίο κατασκευαστή. Όπως οι Ιταλοί έχουν την Unione Coltelinai Italiana, την Ένωση των Κατασκευαστών Χειροποίητου Μαχαιριού, στην Αμερική υπάρχει το «The Knifemakers Guild», μία ένωση πολύ αυστηρών προδιαγραφών που πολύ δύσκολα μπορεί να εισέλθει κανείς αν δεν αποδείξει την ικανότητά του σε όλα τα επίπεδα κατεργασίας ενός μαχαιριού, από τη σφυρηλάτηση μέχρι το φινίρισμα της λάμας. Ο μοναδικός Ευρωπαίος που έχω ακούσει να είναι μέλος της συγκεκριμένης αμερικανικής ένωσης, συνδυάζοντας την απόλυτη ποιότητα στις κατασκευές του, τα υψηλά αμερικάνικα στάνταρτς και το ιταλικό design, είναι ο Santino Ballestra.
Αντίθετα δεν γνωρίζω ούτε ένα Αμερικανό που να είναι μέλος της ιταλικής ένωσης μαχαιροκατασκευαστών. Στην Αμερική λοιπόν θα επέλεγα δώδεκα συγκεκριμένα ονόματα που αποτελούν το «top twelve» των μαχαιροκατασκευαστών. Η ιεράρχηση μεταξύ τους είναι εξαιρετικά δύσκολη γιατί υπεισέρχεται το υποκειμενικό, προσωπικό γούστο του κάθε συλλέκτη για να επιλέξει τον έναν ή τον άλλο κατασκευαστή. Επιπλέον είναι βέβαιο ότι από τους πάμπολλους Αμερικανούς ποιοτικούς κατασκευαστές κάποιος άλλος συλλέκτης θα αντάλλασε εύκολα ονόματα όπως του Johnson με κάποιον από τη δική μου, υποκειμενική δωδεκάδα. Και βέβαια κάποιοι από τους κατασκευαστές του δικού μου «top twelve» δεν ζουν πια, έχοντας αφήσει παρακαταθήκη τα δημιουργήματά τους. Πολλοί από τους κατασκευαστές αυτούς, αφού έγραψαν ιστορία με δικές τους κατασκευές, δημιούργησαν εταιρίες που απλώς αποτελείωναν ή ήλεγχαν πριν δοθούν στην αγορά τα μαχαίρια των τεχνιτών τους. Άλλοι πέρασαν ξεκάθαρα στη μαζική παραγωγή. Τέλος πολλοί παραχώρησαν ή πούλησαν σε άλλες εταιρίες το δικαίωμα να χρησιμοποιούν το όνομά τους στην κατασκευή μαχαιριών προσωπικής τους σχεδίασης.
Η δική μου λίστα των αμερικανικών «top twelve» είναι:
1. Bill Morran (Έχει κατασκευάσει αποκλειστικά δικά του μαχαίρια, αλλά και «μαζικής παραγωγής» μέσω της εταιρίας του.)
2. Bob Randal (Η εταιρία του ανήκει πλέον στο γιο και τον εγγονό του. Ο ίδιος δε ζει πια. Κατασκευάζουν μαχαίρια με σφυρηλάτηση, με χρόνο παράδοσης τρία περίπου χρόνια.)
3. Bob Loveless (Θεωρείται από τους πρωτοπόρους. Έχει κατασκευάσει εξαιρετικά αποκλειστικά δικά του μαχαίρια και πολύ περισσότερα μέσω της εταιρίας του. Το όνομά του έχει παραχωρηθεί μαζί με αντίστοιχα σχέδιά του στην παραγωγή μαχαιριών και άλλων εταιριών, όπως στην Boker.)
4. Jimmy Lile (Είναι ο σχεδιαστής των πρώτων μαχαιριών που χρησιμοποίησε ο Silvester Stallone στις ταινίες Ράμπο.)
5. R.H. Ruana
6. Jim Chrisoulas (Ελληνικής καταγωγής, εξαιρετικός σφυρηλάτης με μεγάλο έργο τόσο σε μαχαίρια, όσο και στην ειδική αρθρογραφία, τεχνικές ταινίες και λοιπά.)
7. Scott Slobodian
8. Chris Reeve (Κατασκευάζει πλέον μόνο μαχαίρια «μαζικής παραγωγής», αποκλειστικά δι’ αποκοπής και ασχολείται προσωπικά ο ίδιος μόνο με τη διαδικασία βαφής – σκλήρυνσής τους.)
9. Kit Carson (Κατασκεύαζε δικά του χειροποίητα μαχαίρια και «μαζικής παραγωγής» μέσω της εταιρίας του. Επίσης παραχωρεί σχέδιά του σε άλλους κατασκευαστές, όπως παράδειγμα το σχέδιο των μαχαιριών που κατασκεύασε ο ίδιος για τους Seals (μονάδες υποβρύχιων καταστροφών του αμερικάνικου στρατού) που κατασκευάζεται το ίδιο από την εταιρία Buck ως μοντέλο Intrepid.)
10. Ray Rantanen
11. Bowie
12. Bob Terzvola (Έχει κατασκευάσει λίγα δικά του χειροποίητα μαχαίρια, αλλά κυκλοφορούν πολλά βιομηχανικά μαχαίρια δικής του σχεδίασης.)
Στην Ιταλία κορυφαίοι θεωρούνται όπως ήδη ανέφερα ο Santino Ballestra, ο Alfredo Sinibaldi και ο Francesco Pachi. Ακολουθούν πολλά μεγάλα ονόματα, όπως ο Daniele Barban, ο δικός μας Νικήτας Πετρούλιας που φημίζεται στην Ιταλία για τη δεξιοτεχνία του αλλά κυρίως για την εξαιρετική ποικιλία κατασκευών του (από σπαθιά μέχρι μικρά σταθερά εγχειρίδια) με ιδιαίτερες επιδόσεις βέβαια στα ασιατικά πολεμικά μαχαίρια, ο εκπληκτικός Simone Raimondi που τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει ιδιαίτερη αναγνώριση για τις δαμασκηνές λάμες του αλλά και την εκπληκτική φιλοτέχνηση των λαβών των μαχαιριών του με την τεχνική του scream show (τεχνική που χρησιμοποιούσαν στα φαλαινοθηρικά οι ναύτες τα παλιά χρόνια, σκαλίζοντας και χρωματίζοντας με μελάνι κομμάτια από κόκαλα ψαριών ή χαυλιόδοντες θαλάσσιου ελέφαντα) και άλλοι.
Το «top twelve» των Ιταλών κατασκευαστών είναι:
1. Santino Ballestra
2. Francesco Pachi
3. Alfredo Sinibaldi
4. Danielle Barban
5. Massimo Bernabei
6. Fogarizzu
7. Νικήτας Πετρούλιας
8. Simone Raimondi
9. Salvatore Puddu
10. Claudio Riboni
11. Paolo Scordia
12. Fabrizio Silvestrelli
Η επενδυτική σημασία των συλλογών μαχαιριών.
Επενδυτικά το μαχαίρι έχει αρχίσει να αντιμετωπίζεται τα πολύ τελευταία χρόνια με ενδιαφέρον, λόγω της αύξησης παγκοσμίως των συλλεκτών χειροποίητων μαχαιριών. Άτυπες δημοπρασίες στο διαδίκτυο αλλά και καταστήματα εξειδικευμένα στην πώληση χειροποίητων μαχαιριών, «ανακυκλώνουν» συλλεκτικά κομμάτια παρελθόντων ετών με αξιοσημείωτη οικονομική απόδοση για τους ιδιοκτήτες τους. Για πολλά χρόνια επενδυτικά στην κορυφή στάθηκαν τα μεγάλα ονόματα των Αμερικανών κατασκευαστών, αν και τα τελευταία χρόνια η συνήθεια πολλών κατασκευαστών να δημιουργούν εταιρίες στις οποίες κατασκευάζουν άλλοι τα μαχαίρια τους και οι ίδιοι κάνουν απλώς το τελικό φινίρισμα ή και μόνο τον τελικό έλεγχο της ποιότητας κατασκευής του μαχαιριού, έχει δημιουργήσει κάμψη στη συγκεκριμένη αγορά και μείωση της συλλεκτικής ζήτησης τέτοιων μαχαιριών. Οι υπόλοιπες αγορές αντιμετωπίζουν με εξαιρετική προτίμηση τα μαχαίρια εγχώριας κατασκευής.
Στην Ιταλία για παράδειγμα έχει δημιουργηθεί ένα πραγματικό άτυπο χρηματιστήριο μαχαιριών για τα ιταλικά όμως κυρίως μαχαίρια και για ελάχιστα κορυφαία ξένα ονόματα. Το ίδιο συμβαίνει και στη Γαλλία που η γαλλική σχολή της εμφανούς σφυρηλάτησης (Brut de Forge) αλλά και τέσσερις ακόμα διαφορετικές τεχνοτροπίες, έχουν κερδίσει πολλούς θιασώτες και επενδύονται σημαντικά ποσά στην απόκτηση εκπροσώπων κομματιών αυτών των σχολών. Εκεί που πραγματικά εκτινάσσονται στα ύψη οι τιμές κάποιων μαχαιριών είναι όταν εγκαταλείπει την κατασκευή μαχαιριών κάποιος μεγάλος bladesmith ή όταν φεύγει από τη ζωή. Κυριολεκτικά τότε δημιουργείται και τροφοδοτείται για αρκετό καιρό μία εξαιρετική ζήτηση που εκτινάσσει τις τιμές των μαχαιριών αυτού του κατασκευαστή στα ύψη. Είναι λογικό γιατί ενώ ο αριθμός των μαχαιριών αυτού του κατασκευαστή θα παραμείνει πια για πάντα πεπερασμένος, η ζήτηση αυξάνεται ξαφνικά και κατακόρυφα. Οι εξειδικευμένες εκθέσεις για κατασκευαστές μαχαιριών, τα αρκετά μουσεία που έχουν κατασκευαστεί τα τελευταία χρόνια για λάμες και μαχαίρια, αλλά και η μέριμνα των τοπικών κοινωνιών σε Γαλλία και Ιταλία για την περαιτέρω ανάπτυξη αυτών των προσπαθειών, σηματοδοτούν μία νέα λαμπρή εποχή για το μαχαίρι στην Ευρώπη. Μια εποχή που δείχνει προς το παρόν να είναι ανεπηρέαστη από την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση και που μετατρέπει το μαχαίρι από χρηστικό αντικείμενο σε αντικείμενο επένδυσης, συλλογής και λατρείας…
 |
 |
| Χαρακτηριστικό ινδονησιακό Κρις (κατ’ άλλους Κέρις). Πρόκειται για ένα τύπο μαχαιριού με πολλούς φανατικούς συλλέκτες σε όλη την Ευρώπη | Εκπληκτικό μαχαίρι με λάμα τύπου San Mai, κατασκευής του κορυφαίου Ιταλού Santino Ballestra. |
 |
 |
| Παλιότερο εξώφυλλο διαφημιστικού εντύπου (2001) της Σουηδικής Fallkniven, με φωτογραφία μαχαιριού κατασκευασμένη από ατσάλι Vg10 | Κλασική σειρά Tanto της Cold Steel |
 |
 |
| Εκπληκτικό, συλλεκτικό μαχαίρι, κατασκευής Νικήτα Πετρούλια, με λάμα από μετεωρίτη και λαβή από απολίθωμα χαυλιόδοντα μαμούθ | Πιστοποιητικά αυθεντικότητας χειροποίητων συλλεκτικών μαχαιριών, της Ένωσης Ιταλών Μαχαιροποιών (Unione Coltelinai Italiana) και του ελληνικού “GUN & KNIFE Classics” |
