Σκοπεύοντας με τα δύο μας μάτια ανοικτά, ουσιαστικά βάζουμε στο παιχνίδι και την όραση του δεύτερου οφθαλμού, άρα βλέπουμε στερεοσκοπικά! Για ποιο λόγο λοιπόν να στερούμεθα του πλεονεκτήματος αυτού, αποκλείοντας το ένα μας μάτι από τη διαδικασία της σκόπευσης;
Του Νίκου Υφαντή,
προπονητή Σκοποβολής της I.S.S.F.
Τα οφέλη της χρήσης της πλήρους περιφερειακής μας οράσεως θα είναι άμεσα ορατά στο σκοπευτήριο και περισσότερο στο κυνήγι, μέσω των αυξημένων επιτυχιών. Το σπουδαιότερο, όμως, όλων είναι πως η "διευρυμένη" μας αντίληψη στον έλεγχο του πεδίου κατά τη σκόπευση, ίσως βοηθήσει να μειώσουμε τα κυνηγετικά ατυχήματα στην Ελλάδα.
ΜΗΝ ΚΛΕΙΝΕΤΕ ΤΟ ΜΑΤΙ ΣΤΗΝ ΑΣΤΟΧΙΑ!
Η διόφθαλμη σκόπευση και τα οφέλη της
Το παρόν άρθρο δεν γράφτηκε για να επαναλάβει τα όσα κατά καιρούς έχουν αναλυθεί από τους ειδικούς αρθρογράφους του χώρου, μια και κάτι τέτοιο θα ήταν αρκετά κουραστικό, αν όχι βλακώδες. Σκοπός του είναι να τονίσει την αξία της διόφθαλμης σκόπευσης σε κινητό στόχο και τα οφέλη τής περιφερειακής οράσεως στο χώρο του κυνηγίου και της σκοποβολής.
Η ιδέα της συγγραφής τού παρόντος άρθρου προήλθε από τη διαπίστωση της δυσκολίας της διόφθαλμης σκόπευσης αρκετών συναδέλφων κυνηγών, τόσο στο κυνήγι όσο και στο σκοπευτήριο. Από τη συνήθειά τους, δηλαδή, να κλείνουν το ένα μάτι κατά τη σκόπευση κινητού στόχου. Συνήθεια η οποία αρκετές δεκαετίες νωρίτερα ήταν ίσως δικαιολογημένη, λόγω άγνοιας ή στρατιωτικών καταβολών, αλλά στις μέρες μας θεωρείται ξεπερασμένη. Έτσι, λοιπόν, παρατηρώντας αρκετούς νέους αλλά και παλιούς κυνηγούς να σκοπεύουν μονόφθαλμα σε κινητό στόχο, είτε γιατί έτσι το αντιλαμβάνονται, είτε γιατί αδυνατούν για διαφόρους λόγους (που πρέπει να εντοπίζονται) να σκοπεύσουν διόφθαλμα, αποφάσισα να καταθέσω τις απόψεις μου επί του θέματος.
Κεντρική και περιφερειακή όραση
Οπτική ονομάζεται ο κλάδος της Φυσικής που μελετά τη συμπεριφορά και τις ιδιότητες του φωτός, ενώ επιπλέον περιγράφει και τα φαινόμενα που διέπουν την αλληλεπίδραση του φωτός με την ύλη. Χωρίζεται στους παρακάτω τομείς: α) Τη Γεωμετρική Οπτική, β) Την Κυματική Οπτική, γ) Την Κβαντική Οπτική και δ) Τη Φυσιολογική Οπτική που ασχολείται με τις λειτουργίες των οφθαλμών οι οποίοι είναι τα όργανα της Οράσεως. Χονδρικά, την όραση θα μπορούσαμε να τη χωρίσουμε σε κεντρική όραση και περιφερειακή όραση η οποία επίσης μπορεί να χωριστεί σε μακρά, μεσαία και κοντινή ή παρακεντρική περιφερειακή όραση. Τα "εργαλεία" των οφθαλμών για την αντίληψη του φωτός και της κίνησης μεταξύ άλλων είναι τα κωνία και τα ραβδία, όπως μαθαίναμε στο σχολείο. Πρόκειται περί "αισθητήρων" που αντιδρούν σε ερεθίσματα τα οποία μέσω νευρώνων μεταφέρονται ταχύτατα στον εγκέφαλο προς επεξεργασία.
Έλεγχος πεδίου και εστίαση αντικειμένων
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η περιφερειακή όραση είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο του πεδίου και η κεντρική όραση για την εστίαση των αντικειμένων. Άρα, η περιφερειακή όραση είναι το τμήμα εκείνο της οράσεως που αντιλαμβάνεται το βάθος και πλάτος πεδίου περιφερειακά της κεντρικής οράσεως, τα χρώματα, τις εναλλαγές τους, την απόσταση, αλλά έχει και τη δυνατότητα ανίχνευσης της κίνησης και της ταχύτητας του αντικειμένου μέσα στο πεδίο αυτό, δυνατότητα που προέρχεται από τα ραβδία του οφθαλμού. Σημειωτέον πως οι δυνατότητες των ραβδίων για ανίχνευση κίνησης εξακολουθούν να ισχύουν και στο σκοτάδι ή σε κακές συνθήκες φωτισμού, αν και είναι κατά πολύ ασθενέστερες από αυτές των ζώων. Αυτό σημαίνει πως η περιφερειακή μας όραση είναι αυτή που μας βοηθά περισσότερο στη σκόπευση όταν οι συνθήκες φωτός δεν είναι οι ιδανικές, ιδιαίτερα στο αγώνισμα του Skeet όπου βάλουμε σε δύο δίσκους με αντίθετη κατεύθυνση. Τα κωνία, τα οποία "εργάζονται" στο τμήμα της κεντρικής οράσεως και συμμετέχουν στη διαδικασία εστίασης των αντικειμένων, αδρανοποιούνται σχεδόν σε έλλειψη φωτισμού, γι’ αυτό και δυσκολευόμαστε να διαχωρίσουμε μορφές και σχήματα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Κυρίαρχος οφθαλμός
Η δυνατότητα εστίασης των αντικειμένων υπάρχει και στους δύο οφθαλμούς, αλλά ο ένας από τους δύο υπερισχύει και αυτός ονομάζεται κυρίαρχος οφθαλμός. Αντιθέτως, η περιφερειακή μας όραση είναι σχεδόν η ίδια και στους δύο οφθαλμούς. Ο κυρίαρχος ή διευθύνων οφθαλμός μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο και είναι ευχής έργο σε ό,τι αφορά τη σκόπευση κινητού στόχου, να συμπίπτει με την ισχυρή μας πλευρά, είτε αυτή είναι η δεξιά είτε η αριστερή.
Με τα μάτια ορθάνοιχτα…
Σκοπεύοντας με τα δύο μας μάτια ανοικτά, ουσιαστικά βάζουμε στο παιχνίδι και την όραση του δεύτερου οφθαλμού, άρα βλέπουμε στερεοσκοπικά! Για να γίνει αυτό κατανοητό, θα μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα με τη βοήθεια δύο σκίτσων. Ας υποθέσουμε πως είμαστε δεξιόχειρες με κυρίαρχο το δεξί μας μάτι επίσης. Παίρνουμε με το αριστερό χέρι ένα μολύβι και το κρατάμε μακριά μας με το χέρι τεντωμένο. Κατόπιν, φέρνουμε το δεξί μας χέρι στο ύψος των ματιών μας και στο μέσον της απόστασης αντικειμένου – ματιού. Με τον αντίχειρα σηκωμένο, καλύπτουμε το μολύβι σημαδεύοντάς το με το αριστερό μας μάτι κλειστό, εστιάζοντας στο αντικείμενο (σκίτσο 1). Το μολύβι δεν φαίνεται, έτσι δεν είναι; Τέλος, ενώ συνεχίζουμε να καλύπτουμε με το δάκτυλο του δεξιού μας χεριού το μολύβι, όπως και πρώτα, ανοίγουμε το αριστερό μας μάτι εστιάζοντας και πάλι στο αντικείμενο και όχι στο δάκτυλο. Τι συμβαίνει; Το δάκτυλό μας μοιάζει να γίνεται ξαφνικά διάφανο και μέσα του εμφανίζεται ολοκάθαρη η εικόνα του αντικειμένου. Δοκιμάστε να καλύψετε με τον ίδιο τρόπο και άλλα αντικείμενα σε απόσταση, έναν στύλο της Δ.Ε.Η. για παράδειγμα ή το αυτοκίνητό σας. Μαγεία; Όχι βέβαια! Στερεοσκοπική όραση! Για ποιο λόγο λοιπόν να στερούμεθα του πλεονεκτήματος αυτού, αποκλείοντας το ένα μας μάτι από τη διαδικασία της σκόπευσης;
Άλλα τα μάτια του λαγού…
Τι γίνεται, όμως, εάν ανήκουμε στις εξαιρέσεις; Εάν δηλαδή είμαστε δεξιόχειρες και έχουμε το αριστερό μας μάτι κυρίαρχο; Έχουμε πρόβλημα;
Φυσικά όχι! Πρόκειται απλώς για μια ιδιομορφία κάποιων ανθρώπων (περισσότερων από όσους φαντάζεστε) και το πρώτο που θα πρέπει να ελεγχθεί είναι αν είμαστε όντως δεξιόχειρες! Εννοώ δηλαδή πως υπάρχει περίπτωση να εξαναγκαστήκαμε από πολύ μικρή ηλικία να χρησιμοποιούμε το δεξί μας χέρι περισσότερο και έτσι να αποκτήσαμε μια ορισμένη δεξιότητα την οποία αντιλαμβανόμαστε ως δυνατότητα. Σε παλαιότερες εποχές αυτό συνέβαινε πολύ πιο συχνά από ό,τι σήμερα.
Εάν όντως είμαστε δεξιόχειρες με ισχυρό τον αριστερό μας οφθαλμό ή το αντίστροφο, τότε θα πρέπει να γνωρίζουμε πως σκοπεύοντας διόφθαλμα έχουμε μεγάλη απόκλιση από το στόχο. Όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες 1 και 2, η σκόπευση αποκλίνει αρκετά όταν συνδυάζονται αντίθετες πλευρές. Οι αποκλίσεις αυτές των λίγων εκατοστών μεταφράζονται σε μέτρα όσο αυξάνει η απόσταση.
Αποφύγετε τα ημίμετρα
Λύσεις υπάρχουν! Πριν όμως αναφερθούμε σε αυτές, ας αναφέρουμε κάποιες διαφορετικές προσεγγίσεις στο πρόβλημα, οι οποίες προτείνονται ως λύσεις από το 1950, τουλάχιστον! Πολλοί ισχυρίζονται πως δεν έχει σημασία από ποια πλευρά επωμίζει κανείς σε σχέση με το ισχυρό του μάτι και αναφέρουν ως παράδειγμα την οδήγηση του αυτοκινήτου ή τη δακτυλογράφηση κ.λπ., ενέργειες δηλαδή στις οποίες κανείς δεν κλείνει το μάτι του. Διαφωνώ! Σε ενέργειες στις οποίες δεν απαιτείται ευθυγράμμιση του κυρίαρχου ματιού με κάποιο είδος σκοπευτικών ή ρίγας, τα πράγματα είναι πιο απλά. Εξάλλου μην ξεχνάμε πως ίσως το άτομο που εξετάζουμε να είναι ψευδο – δεξιόχειρας, οπότε στην οδήγηση λειτουργεί ασυναίσθητα με το "καλό" μάτι και την πραγματικά ισχυρή του πλευρά σε συμφωνία. Άλλοι πάλι λένε πως αρκεί και μόνο να καλύψει κανείς τον ένα φακό των γυαλιών του –σκοπευτικών, ηλίου, μυωπίας– με κάποιο αδιαφανές υλικό. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να επωμίζει από όποια πλευρά τον βολεύει, εφ’ όσον θα μπορεί να ευθυγραμμίζει τα σκοπευτικά του με το μάτι τής ίδιας πλευράς. Μια αμερικανική εταιρεία, μάλιστα, πουλά μέσω Internet ειδικά ημιδιαφανή στρογγυλά αυτοκόλλητα τα οποία τοποθετούνται στο κέντρο της εσωτερικής πλευράς του κρυστάλλου των γυαλιών, εμποδίζοντας την όραση του ισχυρού οφθαλμού, ισχυριζόμενη πως με αυτόν τον τρόπο λύνει το πρόβλημα. Δυστυχώς, όπως έχω διαπιστώσει, το πρόβλημα παραμένει και συνοδεύεται συνήθως από εκνευρισμό του σκοπευτή ο οποίος αυξάνεται όσο αυξάνουν οι αποτυχίες. Άρα, ούτε αυτή η πατέντα αποτελεί λύση.
Τι πρέπει να γίνει
Άποψή μου είναι πως τα προβλήματα στο θέμα μας είναι δύο άρα δύο και οι λύσεις τους, μόνο που αυτές είναι πραγματικές λύσεις και όχι ημίμετρα.
Η πρώτη λύση αφορά το πρόβλημα της λανθάνουσας πλευράς, δηλαδή του ψευδο–δεξιόχειρα που λέγαμε πιο πάνω. Εάν αισθάνεστε το αριστερό σας χέρι εξίσου ή περισσότερο ικανό με το δεξί που χρησιμοποιείτε συχνότερα λόγω κάποιου εξαναγκασμού σε μικρή ηλικία, μη διστάσετε να εξασκηθείτε σε επωμίσεις από την αριστερή πλευρά. Στην αρχή θα δυσκολευτείτε, αλλά τα πλεονεκτήματα της συνέργειας του αριστερού σας ματιού με την ισχυρή σας πλευρά θα σας ανταμείψουν. Φυσικά, η εξάσκηση αυτή απαιτεί την προσαρμογή ενός κοντακίου με αριστερή κλίση στο όπλο σας για να είναι απόλυτα επιτυχημένη.
Η δεύτερη λύση αφορά την ιδιομορφία πολλών ανθρώπων στους οποίους η ισχυρή πλευρά και ο κυρίαρχος οφθαλμός δεν συμπίπτουν. Σε αυτή την περίπτωση η λύση είναι η κατασκευή ενός ανατομικού right shoulder – left eye κοντακίου για το όπλο σας ή το αντίστροφο εάν είστε αριστερόχειρας. Αυτό το κοντάκι, καθώς το επωμίζει κανείς από τη συνηθισμένη του πλευρά, φέρνει τις κάννες σε ευθυγράμμιση με το μάτι της άλλης πλευράς το οποίο στην περίπτωσή μας είναι το ισχυρό. Έτσι, συνδυάζονται οι δυνατότητες των δύο πλευρών και καρπωνόμαστε τα πλεονεκτήματα της πλήρους περιφερειακής οράσεώς μας, σκοπεύοντας διόφθαλμα, κάτι το οποίο με αυτό τον τρόπο μπορούμε να το κάνουμε με μεγάλη ευκολία. Το δύσκολο είναι να βρεθεί αυτός που θα κατασκευάσει ένα τέτοιο κοντάκι, αλλά να ξέρετε πως στην Ελλάδα υπάρχουν ικανοί τεχνίτες που αναλαμβάνουν τέτοιες εργασίες. Επίσης κατά καιρούς εμφανίζονται μεταχειρισμένα όπλα που έχουν κατασκευαστεί εξ αρχής ως ανατομικά, αλλά το κόστος είναι σαφώς μεγαλύτερο. Εντύπωση μου κάνει το γεγονός πως οι οπλουργοί μας δεν έχουν ασχοληθεί εκτενώς με το πρόβλημα των ανατομικών κοντακίων, ιδιαίτερα σε όπλα που συνδέουν το κοντάκι και τη βάση τους μέσω τζαβέτας. Κατανοώ τις δυσκολίες κατασκευής κάποιου μηχανισμού αλλαγής κλίσης κ.λπ., αλλά εμπιστεύομαι απόλυτα τις ικανότητες και την εφευρετικότητα των οπλουργών μας. Κύριε Παπατσαρούχα, κύριε Κούρκουλε και λοιποί, μήπως εδώ κρύβεται μια πρόκληση; Θα θέλαμε την άποψή σας.
Σημαντική στην πρόληψη ατυχημάτων
Αντί επιλόγου, λοιπόν, θα κλείναμε με την παρότρυνση για δραστικές λύσεις σε όσους έχουν διαπιστώσει κάποιο πρόβλημα στη διόφθαλμη σκόπευση. Υπάρχουν ειδικοί, πρόθυμοι να σας συμβουλεύσουν για κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Τα οφέλη της χρήσης της πλήρους περιφερειακής μας οράσεως θα είναι άμεσα ορατά στο σκοπευτήριο και περισσότερο στο κυνήγι μέσω των αυξημένων επιτυχιών. Το σπουδαιότερο, όμως, όλων είναι πως η "διευρυμένη" μας αντίληψη στον έλεγχο του πεδίου κατά τη σκόπευση, ίσως βοηθήσει να μειώσουμε τα κυνηγετικά ατυχήματα στην Ελλάδα. Η αποτροπή ενός ατυχήματος, έστω και την τελευταία στιγμή, έχει τεράστια σημασία για όλους μας!
